Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Ομιλία – [Ισχύει μόνον ό,τι λεχθεί προφορικά]

Ομιλία του προέδρου κ. Γιούνκερ στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την ευκαιρία της παρουσίασης της Λευκής Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον της Ευρώπης

Κύριε πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Κυρίες και κύριοι,

Αργότερα αυτόν τον μήνα, στη Ρώμη, τα 27 από τα κράτη μέλη μας θα σταθούν δίπλα-δίπλα ενωμένα με δεσμούς ειρήνης, αλληλεγγύης και φιλίας, για να γιορτάσουν την 60ή επέτειο των Συνθηκών της Ρώμης, και θα ήθελα να συμμετάσχει σ’ αυτές τις εκδηλώσεις και ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου.

Ωστόσο, δεν θα πρόκειται απλώς για έναν επετειακό εορτασμό. Θα σηματοδοτεί επίσης την ημερομηνία γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27.

Καθώς γυρίζουμε σελίδα και αρχίζουμε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία μας, είναι καιρός να αναζητήσουμε καινούργιες απαντήσεις σ’ ένα ερώτημα που είναι τόσο παλιό όσο νέα είναι η Ένωσή μας: «Quo vadis Europa?» Πού πηγαίνεις, Ευρώπη, με 27 πλέον κράτη μέλη;

Οι πατέρες της Ευρώπης ήταν οραματιστές — ο Σπινέλι και ο Ρόσι, φυλακισμένοι ενός φασιστικού καθεστώτος, τόλμησαν να ονειρευτούν ένα μέρος όπου οι σύμμαχοι και οι αντίπαλοι θα είναι ενωμένοι. Συνέταξαν το μανιφέστο για μια ελεύθερη και ενωμένη Ευρώπη, το οποίο, επειδή εκείνοι δεν ήταν ελεύθεροι να μιλήσουν, έπρεπε να διανεμηθεί κρυφά στη Ρώμη μέσω του κινήματος της ιταλικής αντίστασης το 1943.

Όταν έγραφαν αυτό το μανιφέστο, αυτό το νέο κεφάλαιο, ο Σπινέλι και ο Ρόσι αποφάσισαν να μην παραδοθούν στο σκοτάδι που πλημμύριζε τα κελιά τους στο Βεντοτένε, αλλά να τείνουν τα χέρια τους προς το φως. Οραματίστηκαν ένα καλύτερο μέλλον και προλείαναν το έδαφος για την έλευσή του.

60 χρόνια μετά, αυτό το γεγονός θα πρέπει να αποτελεί πηγή έμπνευσης για εμάς. Εμείς, που δεν έχουμε τίποτα να μας φιμώνει, δεν θα είμαστε άραγε ασυγχώρητοι αν δεν υψώσουμε τη φωνή μας; Σε 60 χρόνια από τώρα, τι θα λένε τα εγγόνια μας για την κληρονομιά που τους αφήνουμε; Θέλω να είναι περήφανα — όπως πολύ πιθανώς θα ήταν ο Σπινέλι και ο Ρόσι σήμερα.

Τώρα είναι η σειρά μας να φανούμε πρωτοπόροι και να διαμορφώσουμε ένα όραμα ώστε, χέρι με χέρι, ενωμένοι και οι 27 πλέον, να βαδίσουμε προς το μέλλον μας.

*

Κύριε πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Κάθε μέρα ο κόσμος γύρω μας μεταβάλλεται. Οι αλλαγές και οι μετασχηματισμοί συντελούνται με ταχείς ρυθμούς. Η παγκοσμιοποίηση, η τρομοκρατία, η μετανάστευση και ο αντίκτυπος των νέων τεχνολογιών στην κοινωνία και την απασχόληση επηρεάζουν βαθιά την καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων. Οι περιστάσεις, οι συνθήκες και οι συσχετισμοί δεν αλλάζουν κάθε χρόνο, κάθε μήνα ή κάθε εβδομάδα. Αλλάζουν καθημερινά. Μάλιστα, σε τέτοια έκταση και με τέτοια ταχύτητα που, μερικές φορές, μας αφήνουν άναυδους.

Οι προκλήσεις και τα εμπόδια που μας επιφυλάσσει το μέλλον είναι τεράστια. Ναι, είναι πράγματι τεράστια αλλά, σε καμία περίπτωση, δεν είναι ανυπέρβλητα.

Ή θα υποκύψουμε παθητικά σ’ αυτές τις τάσεις ή θα τις ενστερνιστούμε, θα τις διαμορφώσουμε και θα αξιοποιήσουμε τις νέες ευκαιρίες που θα δημιουργήσουν.

Η Ευρώπη δεν πρέπει να παραδοθεί στην κόπωση, αλλά να παραμείνει δραστήρια και, ενίοτε, να γίνει προδραστική.

Όπως έλεγε τόσο εύγλωττα ο καλός μου φίλος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, εάν ζητείται θάρρος από τους άλλους, εκείνοι που πρέπει να το επιδείξουν πρώτοι είναι οι ίδιοι οι ηγέτες.

Το μέλλον της Ευρώπης δεν μπορεί να είναι δέσμιο εκλογικών αναμετρήσεων, κομματικών πολιτικών ή βραχυπρόθεσμων οφελών.

Το Brexit —όσο λυπηρό και οδυνηρό και αν είναι— δεν θα μπορέσει να ανακόψει την πορεία της ΕΕ προς το μέλλον της. Εμείς συνεχίζουμε. Πρέπει να προχωρήσουμε.

Quo vadis Europa? Πού πηγαίνεις, Ευρώπη, με 27 πλέον κράτη μέλη; Δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή και, επίσης, δεν υπάρχει άλλη στιγμή από τώρα, για να κάνουμε αυτή την ομολογουμένως δύσκολη συζήτηση.

*

Σε οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με τα επόμενα βήματά μας, πρέπει να έχουμε έναν καίριο στόχο στο επίκεντρο των ενεργειών μας.

Ας είμαστε ειλικρινείς: Για πολύν καιρό υπήρχε ένα χάσμα ανάμεσα στις προσδοκίες των πολιτών και στη δυνατότητα της Ευρώπης να τις υλοποιεί.

Πρέπει να είμαστε σε θέση να αποσαφηνίσουμε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει η Ευρώπη.

Πάρτε, για παράδειγμα, την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. Σε κάθε σύνοδο κορυφής που διοργανώνουμε επαναλαμβάνουμε διαρκώς την υπόσχεσή μας ότι θα μειώσουμε τα ποσοστά ανεργίας —και ιδίως της ανεργίας των νέων—, παρά το γεγονός ότι ο στόχος αυτός υπερβαίνει κατά πολύ τη σφαίρα ικανοτήτων της Ευρώπης. Τα εργαλεία που διαθέτουμε σε επίπεδο ΕΕ δεν μπορούν να κάνουν θαύματα, εάν η εθνική δράση δεν είναι επαρκής. Μπορούμε να χρηματοδοτούμε προγράμματα μαθητείας, μπορούμε να τονώνουμε τις επενδύσεις —μάλιστα, με πολύ μεγάλη επιτυχία—, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται αυτομάτως και από μόνο του συστηματική μείωση της ανεργίας. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ καλύπτει μόνο το 0,3 τοις εκατό των ευρωπαϊκών κοινωνικών υπηρεσιών. Το 0,3 τοις εκατό! Τα κράτη μέλη καλύπτουν το υπόλοιπο 99,7 τοις εκατό. Επομένως, ο ισχυρισμός ότι η Ευρώπη είναι υπεύθυνη για την καταπολέμηση της ανεργίας είναι, πολύ απλά, εσφαλμένος.

Δεν θα πρέπει, λοιπόν, να βαυκαλιζόμαστε με την ιδέα ότι η Ευρώπη, μόνη της, μπορεί να λύσει αυτό το πρόβλημα. Πρέπει πλέον, τόσο εμείς όσο και τα κράτη μέλη, να είμαστε ειλικρινείς ως προς αυτό.

Δεν θα πρέπει να τάζουμε στους ανθρώπους τον ουρανό με τ’ άστρα, εάν το μόνο που μπορούμε να τους δώσουμε είναι ένα τηλεσκόπιο. Θα πρέπει να πάψουμε να ανακοινώνουμε προθέσεις και ν’ αρχίσουμε να εστιάζουμε τις προσπάθειές μας στους τομείς όπου μπορούμε να είμαστε αποτελεσματικοί με τον πλέον πειστικό τρόπο.

*

Το στοιχείο αυτό συνιστά την αφετηρία της Λευκής Βίβλου της Επιτροπής, που υποβάλλω σήμερα ενώπιόν σας.

Είναι καιρός —το επαναλαμβάνω— να καταστήσουμε σαφές τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει η Ευρώπη.

Υπερβολικά συχνά, η συζήτηση σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης συρρικνώνεται σε μόνο δύο επιλογές: «περισσότερη» ή «λιγότερη» Ευρώπη. Αυτή όμως η προσέγγιση είναι παραπλανητική και υπεραπλουστευτική.

Στη Λευκή Βίβλο, προτείνουμε ένα φάσμα κατευθύνσεων για το μέλλον της Ευρώπης με τον νέο αριθμό μελών: 5 σενάρια για την ΕΕ των 27, αν και, στην πραγματικότητα, οι δυνατότητες είναι απείρως περισσότερες.

Δεν τυγχάνουν όλα τα σενάρια της αυθόρμητης υποστήριξης της Επιτροπής. Αλλά και τα 5 βρίσκονται στο τραπέζι. Επομένως, πρέπει να τα εξετάσουμε. Όμως, θα θέλαμε να εξηγήσουμε τις συνέπειες αυτών των σεναρίων.

Σενάριο 1

Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο σενάριο, που προκρίνει τη συνέχιση της σημερινής πολιτικής. Όταν η παρούσα Επιτροπή ανέλαβε τα καθήκοντά της, υποσχέθηκα ενώπιον αυτού του Σώματος ότι θα αλλάζαμε τον τρόπο δράσης μας, ώστε να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών. Και το κάνουμε ήδη, σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Αυτή η Επιτροπή πραγματοποίησε άθλο αδρανοποιώντας το λανθασμένο αντανακλαστικό που μας ωθούσε να ρυθμίζουμε και να αναμειγνυόμαστε σε κάθε πτυχή της ζωής των πολιτών. Οι πολίτες δεν θέλουν να ρυθμίζουμε νομοθετικά το καζανάκι της τουαλέτας ή το ύψος της κούνιας στις παιδικές χαρές. Έτσι, αποσύροντας εκατοντάδες προτάσεις και προτείνοντας μόνο 23 πρωτοβουλίες τον χρόνο —αντί 130, όπως τα προηγούμενα χρόνια—, εστιάζουμε την προσοχή μας σ’ αυτά που είναι σημαντικά για τους πολίτες.

Κι όμως, σε όλα σχεδόν τα εθνικά κοινοβούλια, ενίοτε και σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, σε όλες τις πρωτεύουσες η Επιτροπή κατηγορείται για υπερβολικές ρυθμίσεις. Αυτή η μόνιμη λοιδορία των Βρυξελλών δεν έχει κανένα νόημα, γιατί δεν έχει κανένα έρεισμα από τότε που άρχισε η θητεία της παρούσας Επιτροπής. Θα ήταν καλό για όλους, λοιπόν, αν σταματούσε η λοιδορία των Βρυξελλών. Η οποία, άλλωστε, λειτουργεί πολύ συχνά ως προκάλυμμα εθνικών αδυναμιών.

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο, δηλαδή να επικεντρώσουμε όλη την ενέργειά μας στην υλοποίηση των βασικότερων θεμάτων, στην εκτέλεση της θετικής ατζέντας μας —η οποία υποστηρίχθηκε από αυτό το Σώμα— και να ολοκληρώσουμε την εσωτερική αγορά, την ψηφιακή ενιαία αγορά, την ενεργειακή ένωση, την ένωση κεφαλαιαγορών και μια αμυντική ένωση. Και θα το κάνουμε. Αλλά πρέπει να διερωτηθούμε αν θα είναι αρκετό.

Σενάριο 2

Θα μπορούσαμε ν’ αλλάξουμε εντελώς πορεία και να επιλέξουμε μια ΕΕ των 27 που θα εστιάζεται αποκλειστικά στην ενιαία αγορά: το σενάριο 2. Εάν τα κράτη μέλη δεν μπορέσουν να βρουν κοινό έδαφος σε όλο και περισσότερους τομείς πολιτικής, εάν όλο και περισσότερες κυβερνήσεις επιθυμούν να περιορίσουν την Επιτροπή σ’ έναν απλό διαχειριστή της εσωτερικής αγοράς, αυτό το σενάριο θα μπορούσε να είναι η μόνη βιώσιμη λύση. Αλλά δεν είναι η δική μας επιλογή! Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κατέληγε, λίγο ως πολύ, σε μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών. Όμως, η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο από τις αγορές, τα αγαθά και τα χρήματα. Η ενιαία αγορά και η ευρωζώνη δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Πρέπει να υπηρετούν τον άνθρωπο.

Ωστόσο, υπάρχουν κυβερνήσεις που επιθυμούν να περιορίσουν τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως εκ τούτου, της Επιτροπής στα όρια της εσωτερικής αγοράς. Είμαι κατηγορηματικά αντίθετος μ’ αυτό.

Σενάριο 3

Υπάρχει μια τρίτη επιλογή: Είναι υποχρεωτικό όλα τα κράτη μέλη να πορευτούν με την ίδια ταχύτητα; Εάν δεν μπορέσουμε να καταλήξουμε σε συμφωνία μεταξύ των 27 —ούτε ως προς τους στόχους ούτε ως προς τα μέσα επίτευξής τους—, τότε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτή τη δυνατότητα σε όσα κράτη μέλη επιθυμούν να σημειώσουν πρόοδο σε τομείς όπου αυτό είναι αναγκαίο. Ταυτόχρονα, τα υπόλοιπα κράτη μέλη, που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συμμετάσχουν σ’ αυτή την προσπάθεια από την αρχή, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν τους πρωτοπόρους αργότερα.

Αλλά τι αντίκτυπο θα έχει αυτό το σύστημα;

Θα μπορούσε να συνεπάγεται τεράστια πρόοδο για ορισμένες χώρες: γι’ αυτές που θα αποφασίσουν να ανταλλάσσουν πληροφορίες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, που θα δημιουργήσουν ένα πραγματικό σύστημα ασύλου και θα συνενώσουν τις αμυντικές ικανότητές τους. Αυτό θα μπορούσε, αναμφισβήτητα, να είναι μια βιώσιμη επιλογή.

Ωστόσο, θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια περίπλοκη σειρά ομόκεντρων κύκλων, στη δίνη της οποίας πολλές χώρες θα περιστρέφονται έξω από την τροχιά των κομβικών πολιτικών.

Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να καταστήσει την Ευρώπη ακόμη πιο δυσνόητη απ’ ό,τι είναι σήμερα. Πώς να εξηγήσουμε στους πολίτες ότι η Ευρώπη είναι υπεύθυνη για την εναρμόνιση των συχνοτήτων που πρέπει να χρησιμοποιούν τα αυτοματοποιημένα οχήματα για να καλούν τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση ατυχήματος — αλλά μόνο στις χώρες Χ, Ψ και Ζ και ότι, συνεπώς, οι ίδιοι δεν θα μπορούν να λάβουν βοήθεια, εάν οδηγούν στη χώρα Α;

Σήμερα διαπιστώνουμε ήδη τις δυσκολίες αυτής της προσέγγισης, όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε ότι η Ευρώπη αναλαμβάνει πλέον ένα μέρος της ευθύνης για την παρακολούθηση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων του Σένγκεν, αλλά όχι ολόκληρη την ευθύνη.

Κι ωστόσο, δεν είναι εύκολο να αντικρούσει κανείς την ιδέα ότι ορισμένα κράτη μέλη ενδέχεται να προχωρήσουν και να πρωτοστατήσουν σε ορισμένους τομείς. Η ανάληψη όμως ενός τέτοιου ηγετικού ρόλου δεν θα πρέπει να στοχεύει στον αποκλεισμό κάποιων, αλλά στη μεταγενέστερη ένταξή τους. Θα μπορούσα να δεχτώ αυτό το σενάριο. Ο στόχος πρέπει να παραμείνει η πορεία προς τα εμπρός. Αλλά εάν αυτό αποδειχτεί ανέφικτο, θα πρέπει να είναι εφικτή η περαιτέρω συσπείρωση και πρόοδος των οπαδών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η επιτυχία της Ευρώπης ήταν σχεδόν πάντα έργο ορισμένων πρωτοπόρων. Πάρτε για παράδειγμα τον χώρο Σένγκεν ή το ευρώ.

Σενάριο 4

Υπάρχει όμως και μια τέταρτη δυνατότητα. Η ΕΕ των 27 θα μπορούσε να αποφασίσει συλλογικά να κάνει πολύ περισσότερα, από κοινού, σ’ έναν μικρό αριθμό τομέων όπου οι ενέργειές μας έχουν πράγματι προστιθέμενη αξία και στους οποίους οι πολίτες περιμένουν την παρέμβασή μας: αυτό είναι το σενάριο 4. Στην πράξη, αυτό θα σήμαινε να «κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο».

Ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα των τομέων στους οποίους οι πολίτες περιμένουν από εμάς να αναλάβουμε δράση είναι η ασφάλεια, καθώς και περιπτώσεις όπως το λεγόμενο «Ντιζελγκέιτ». Μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή υπηρεσία καταπολέμησης της τρομοκρατίας για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα ανταλλάσσει πληροφορίες σε διασυνοριακό επίπεδο και θα παρακολουθεί συστηματικά τους υπόπτους, θα είχε πράγματι —και είμαι πεπεισμένος γι’ αυτό— την ικανότητα να εγγυάται την ασφάλεια.

Κατά τον ίδιο τρόπο, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές που παραπλανώνται από τους κατασκευαστές αυτοκινήτων μέσω ελαττωματικών συσκευών θα μπορούσαν να βασίζονται σε μια ευρωπαϊκή υπηρεσία επιβολής της νομοθεσίας για την επιβολή κυρώσεων στις εταιρείες αλλά και για να λάβουν αποζημίωση. Αντί, δηλαδή, να απογοητεύονται οι πολίτες από το γεγονός ότι η απάντησή μας περιορίζεται στην αποστολή αυστηρών επιστολών που ζητούν από τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση, εμείς πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι τα αιτήματά τους θα λαμβάνουν απάντηση.

Σενάριο 5

Τέλος, κύριε πρόεδρε, το σενάριο 5. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να αποφασίσουν να μοιραστούν περισσότερες εξουσίες, πόρους και αρμοδιότητες στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων σε όλους τους τομείς. Θα μπορούσαν να κινηθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα προς ένα κοινό μέλλον και να διασφαλίσουν τον ηγετικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προστασία του κλίματος: στον συγκεκριμένο τομέα, η Ευρώπη πρέπει να εξακολουθήσει να χαράζει ρηξικέλευθη πορεία, ανεξάρτητα από το τι κάνει η άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Βιώσιμη ανάπτυξη: πρόκειται για πάγιο μέλημα της Ευρώπης. Άμυνα: και σ’ αυτόν τον τομέα, πρέπει να δημιουργηθούν ανεξάρτητες ευρωπαϊκές δομές.

*

Όλες αυτές οι θεωρητικώς εφικτές προοπτικές, ιδέες, επιδιώξεις είναι επιλογές που ανοίγονται μπροστά μας. Δεν θα σας αποκαλύψω σήμερα ποιος είναι ο δρόμος που προτιμώ — αν και είναι σαφές ότι απορρίπτω την ιδέα σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να περιοριστεί σε μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών. Αυτή δεν είναι η ιδέα που έχω εγώ για την Ευρώπη και ούτε είναι κάτι που υπηρετεί τις φιλοδοξίες της Ευρώπης. Και δεν πρόκειται να σας φανερώσω σήμερα την απόλυτη προτεραιότητά μου γιατί, στο τέλος, δεν εναπόκειται σ’ εμένα αποκλειστικά —και λυπάμαι γι’ αυτό— ούτε στην Επιτροπή να πάρουμε αυτές τις αποφάσεις μέσα σε κλίμα «θαυμαστής απομόνωσης».

Δεν θέλησα να παρουσιάσω τις οριστικές απόψεις της Επιτροπής. Δεν ενεργώ εκδίδοντας, όπως είναι της μόδας τελευταία, εκτελεστικά διατάγματα. Το βήμα πρέπει να δοθεί σ’ αυτό το Κοινοβούλιο, στα εθνικά κοινοβούλια, στις κυβερνήσεις, στην κοινωνία των πολιτών — με δυο λόγια, στους πολίτες. Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να συνέβαινε στο παρελθόν, η παρούσα Επιτροπή δεν διατάσσει, δεν υπαγορεύει, δεν προστάζει.

Η παρούσα Επιτροπή θέλει να ακούει προτού αποφασίσει.

Όχι εντολές, λοιπόν. Αυτό δεν είναι του χαρακτήρα μου. Δεν είμαι δικτάτορας.

Αλλά θέλω να λέω τα πράγματα όπως τα αντιλαμβάνομαι. Και θα ήθελα, σήμερα κιόλας, ν’ ανοίξω τα χαρτιά μου και να σας αποκαλύψω τις προθέσεις μου όσον αφορά το όραμά μου για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορώ ήδη να νιώσω την απογοήτευση όσων θα επιθυμούσαν να το κάνω. Όμως, προτιμώ να ακούσω προτού μιλήσω. Σε όσους υποστηρίζουν ότι η Επιτροπή θα πρέπει να εκφράσει την άποψή της πριν από τη συζήτηση θα ήθελα να τους πω ότι δεν θα πρέπει να συγχέουν το ηγετικό πνεύμα με την αυταρχική διοίκηση. Σε αντίθεση με ό,τι γινόταν μέχρι σήμερα, θέλουμε να ακούμε πριν πάρουμε μιαν απόφαση. Αυτό μπορεί να προκαλεί —και το αντιλαμβάνομαι— τεράστια απογοήτευση, αλλά είναι μια μέθοδος που τιμά όχι μόνο την αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά και την ίδια τη δημοκρατία.

Τούτη την ώρα, δεν με ενδιαφέρουν οι συζητήσεις για τα όργανα, τις αναθεωρήσεις των Συνθηκών και τις θεσμικές διαδικασίες. Αυτό είναι ένα θέμα που διεγείρει εκείνους που κάθονται αναπαυτικά στον μικρόκοσμο των Βρυξελλών, τον οποίο όλοι θα πρέπει κάποια στιγμή να εγκαταλείψουμε. Επιπλέον, μια τέτοια συζήτηση δεν θα ενδιέφερε ούτε τους πολίτες. Άραγε εσείς οι ίδιοι, που έχετε συναντήσεις στις χώρες σας, έχετε ποτέ ερωτηθεί σχετικά με την ισορροπία των εξουσιών μεταξύ του Συμβουλίου, της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου; Ποτέ, ουδέποτε, μου έκαναν μια τέτοια ερώτηση, καθώς πρόκειται για μια κατεξοχήν συζήτηση των Βρυξελλών, η οποία δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλο έξω από τον συγκεκριμένο μικρόκοσμο. Επομένως, δεν θα πρέπει να διευθύνουμε εμείς αυτή τη συζήτηση.

Θα έρθει κάποτε μια μέρα –είμαι σίγουρος– που οι Συνθήκες θα πρέπει να προσαρμοστούν, γιατί θα υπάρχει η σχετική συλλογική βούληση. Αυτή η συλλογική βούληση δεν υπάρχει σήμερα.

Για να διαμορφωθεί αυτή η συλλογική βούληση, χρειάζεται να γίνει μια ουσιαστική και ειλικρινής συζήτηση σχετικά με την Ευρώπη και τις επιθυμίες και τις προσδοκίες που έχουν οι πολίτες από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτή η ευγενής συζήτηση δεν θα πρέπει να περιοριστεί στη Ρώμη ή μόνο στις πολυάριθμες συνόδους κορυφής μας ή τις εξίσου πολυάριθμες συνεδριάσεις που έχουμε εδώ. Αυτή η συζήτηση θα πρέπει να μεταφερθεί στις πόλεις και στις περιφέρειες ολόκληρης της Ευρώπης. Μαζί με εσάς, κυρίες και κύριοι βουλευτές, και μαζί με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη θα διοργανώσουμε μια σειρά συζητήσεων για το μέλλον της Ευρώπης. Κάθε φωνή, όσο αδύναμη και αν είναι, ακόμα και αν μετά βίας γίνεται αντιληπτή, πρέπει να ακουστεί.

Οι πολίτες θα μας πουν τι προσδοκούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι πιθανό να εκφράσουν τις αμφιβολίες τους, τα ερωτήματά τους αλλά και τις ελπίδες τους. Στη συνέχεια, εναπόκειται σε εμάς να τους απαντήσουμε.

Η ανάγνωση της Λευκής Βίβλου —και σας καλώ να τη διαβάσετε, μαζί με την εισαγωγή της και τα σημεία «πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα»— θα μας βοηθήσει να δώσουμε τις σωστές απαντήσεις.

Η Επιτροπή θα συμβάλει περαιτέρω τους προσεχείς μήνες με μια σειρά εγγράφων προβληματισμού και πιο συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με ορισμένες από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες και προκλήσεις που μας επιφυλάσσει το μέλλον.

Θα παρουσιάσουμε ιδέες για την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης, ένα θέμα που, κατά τη γνώμη μου, είναι ουσιώδες και στο οποίο έχω αφιερώσει όλη την προσοχή μου. Διαπιστώνω ότι δεν είναι πολλοί μέσα σ’ αυτή την αίθουσα που χειροκροτούν όταν αναφερόμαστε στην κοινωνική Ευρώπη. Ντροπή σας. Γιατί η κοινωνική Ευρώπη αποτελεί πρωταρχικό διακύβευμα για τις επόμενες δεκαετίες. Θα παρουσιάσουμε τις ιδέες μας σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, και ιδίως σχετικά με τους μηχανισμούς που θα βελτιώσουν τον απολύτως αναγκαίο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Θα παρουσιάσουμε τις απόψεις μας για την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης. Θα παρουσιάσουμε επίσης τον προβληματισμό μας σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας και το μέλλον των οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όσον αφορά την άμυνα, είναι σαφές ότι τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να αυξήσουν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους. Όμως, η παγκόσμια σταθερότητα δεν εξαρτάται μόνο από τις αμυντικές δαπάνες. Η σταθερότητα σε διεθνές, παγκόσμιο επίπεδο καθορίζεται επίσης σε συνάρτηση με τον προϋπολογισμό για την αναπτυξιακή βοήθεια και τη χρηματοδότηση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αν μειώσουμε τον προϋπολογισμό για την αναπτυξιακή βοήθεια, αν αμφισβητήσουμε τις δεσμεύσεις που αναλάβαμε εμείς, αλλά και εκείνες που ανέλαβαν οι άλλοι, σχετικά με την κλιματική αλλαγή —και εννοώ την COP21— θα είναι εις βάρος της σταθερότητας στο σύνολο της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να στείλει και να εξακολουθήσει να στέλνει αυτό το μήνυμα. Η σταθερότητα δεν είναι ένα θέμα που πρέπει να απασχολεί μόνο τον στρατό· πρέπει να απασχολεί και εκείνους που θέλουν να δώσουν τη δυνατότητα σε όσους υστερούν να φθάσουν αυτούς που προπορεύονται. Σταθερότητα σημαίνει αμυντικές δαπάνες, αλλά όχι αποκλειστικά. Σημαίνει, επίσης, αναπτυξιακή βοήθεια και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Το Κοινοβούλιο εξετάζει ήδη όλα αυτά τα ζητήματα και προσβλέπουμε στη συνέχιση της συνεργασίας μεταξύ μας, και ιδίως με τους εισηγητές των οποίων οι εκθέσεις εγκρίθηκαν πρόσφατα.

Θα βρεθώ και πάλι ενώπιόν σας τον Σεπτέμβριο με την ομιλία μου για την κατάσταση της Ένωσης, όπου θα αναπτύξω αυτές τις ιδέες περαιτέρω· και όχι προτού, αλλά αφού θα έχω ακούσει τους άλλους. Στη συνέχεια, θα ήθελα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου να προσφέρει κάποιες πρώτες κατευθύνσεις στο πλαίσιο μιας διαδικασίας που θα κορυφωθεί με τη διεξαγωγή των εκλογών για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2019.

Το 2019 έχουμε ραντεβού με την ευρωπαϊκή καθολική ψηφοφορία. Σ’ αυτό το ραντεβού θα δοθούν κυρίως εξηγήσεις. Εξηγήσεις σε επίπεδο πολιτικών δυνάμεων, δηλαδή σε επίπεδο πολιτικών οικογενειών, οι οποίες θα πρέπει να πουν πώς βλέπουν την Ευρώπη το 2025 και μετά. Και θα ήθελα η δημοκρατική διαδικασία που ξεκίνησε το 2014 να παραταθεί. Θέλω να πω μ’ αυτό ότι, το 2019, τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα θα πρέπει να δώσουν στους ψηφοφόρους τους το δικαίωμα να επιλέξουν τους επικεφαλής ψηφοδελτίων — κάτι που είναι αναγκαίο προκειμένου η ευρωπαϊκή δημοκρατία να λειτουργήσει και να παραμείνει αξιόπιστη. Δεν μπορούμε να αποποιηθούμε το 2019 ό,τι επιτύχαμε το 2014.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Επιτροπής. Οι πολίτες, λοιπόν, θα πρέπει να είναι εκείνοι που θα επιλέξουν και όχι ο κυβερνητικός μηχανισμός. Δεν πρόκειται να θέσω υποψηφιότητα για δεύτερη θητεία, όπως σας έχω ήδη πει από την αρχή. Δεν είμαι κουρασμένος και ούτε έχω στερέψει από ιδέες. Ακριβώς το αντίθετο. Και θα το δείτε.

*

Κύριε πρόεδρε, η Ευρώπη αναδύθηκε μέσα από τις στάχτες του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου για να κατορθώσει το ακατόρθωτο: να τερματίσει τη διαρκή τραγωδία που συνιστούσε η εναλλαγή πολέμου και ειρήνης στην Ευρώπη. Σήμερα, σαράντα πόλεμοι και στρατιωτικές συγκρούσεις εξακολουθούν να μαίνονται σ’ ολόκληρο τον κόσμο, αλλά ούτε μία σε έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρότι είμαστε ειδικοί επί του θέματος.

Η Ευρώπη, αν τη δει κάποιος από μακριά, από άλλες ηπείρους, εξακολουθεί να είναι ωραία. Επανενώσαμε μια ήπειρο, ακυρώσαμε το μεταπολεμικό δόγμα που ήθελε να κρατάει την Ευρώπη για πάντα διαιρεμένη σε σφαίρες επιρροής, και δημιουργήσαμε μιαν όαση σταθερότητας, ευημερίας και ισότητας. Και χάρη σ’ αυτό το επίτευγμά μας κερδίσαμε το χειροκρότημα ολόκληρης της υφηλίου. Πολύ συχνά, έχω την εντύπωση ότι, ενώ οι άλλοι μας θαυμάζουν, εμείς αντιπαθούμε τον εαυτό μας.

Αλλά αυτή η Ευρώπη, αυτή που μόλις περιέγραψα, δεν είναι δεδομένη. Η Ευρώπη ανέκαθεν ήταν και παραμένει συνειδητή επιλογή. Μια επιλογή την οποία πρέπει να προστατεύσουμε από τις παλίρροιες και τους ενάντιους ανέμους, από τις επιθέσεις που εξαπολύουν εκείνοι που δεν θέλουν να κατανοήσουν την ιστορία.

Και οι επιλογές που θα κάνουμε σήμερα, αύριο, σε δύο χρόνια από τώρα, μέχρι το 2025 πρέπει να εδράζονται στην πλήρη κατανόηση των συνεπειών τους· όχι για εμάς, αλλά για τις επόμενες γενιές.

Γιατί δεν θα κριθούμε γι’ αυτό που κληρονομήσαμε αλλά γι’ αυτό που κληροδοτούμε.

Μας λένε συχνά οι πολίτες μας ότι πρέπει ν’ αλλάξουμε τον τρόπο δράσης μας. Ναι, είμαστε έτοιμοι. Αλλά δεν πρέπει ν’ αλλάξουν τα πάντα. Πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τους περιορισμούς και τις ευκαιρίες που συνεπάγεται η ορθή εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, η οποία δεν θα πρέπει να υποκαθιστά την αλληλεγγύη, αλλά να αποτελεί την κατευθυντήρια αρχή όλων των ενεργειών μας σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Ακούγοντας εκείνους που υπερασπίζονται την αρχή της επικουρικότητας, έχω συχνά την εντύπωση ότι, επειδή δεν θέλουν να μιλήσουν για αλληλεγγύη, μιλούν για επικουρικότητα. Πρέπει να αντιληφθούμε πλήρως τον ακριβή ορισμό της επικουρικότητας.

Δεν έχουμε, κύριε πρόεδρε, το δικαίωμα να είμαστε πατριώτες εις βάρος των άλλων. Ο πατριωτισμός του 21ου αιώνα είναι δισδιάστατος: υπάρχει ένας ευτυχισμένος πατριωτισμός, που είναι αποδεκτός, επιτρεπόμενος και στραμμένος προς τα μέσα, και υπάρχει μια μορφή αλληλεγγύης, η οποία αποτελεί προέκταση του πατριωτισμού προς τα έξω. Υπάρχουν αξίες που εξακολουθούν να μας ενώνουν: η ειρήνη, η δημοκρατία και η αλληλεγγύη· το κράτος δικαίου —που συχνά απειλείται— και αποτελεί τον θεμέλιο λίθο πάνω στον οποίο μπορούμε να οικοδομήσουμε μια δικαιότερη κοινωνία· η αξιοπρέπεια που αναγνωρίζουμε εξίσου σε κάθε άνθρωπο· και ο ελεύθερος και ανεξάρτητος Τύπος. Δείτε τι συμβαίνει στην Τουρκία, όπου φυλακίζουν Γερμανούς δημοσιογράφους χωρίς καμία δικαιολογία, απλώς και μόνο επειδή είπαν αυτό που έπρεπε να πουν. Οι αξίες αυτές περιλαμβάνουν επίσης την απόρριψη της μισαλλοδοξίας εις βάρος εκείνων που είναι διαφορετικοί από εμάς, αλλά όχι λιγότερο ευγενείς από εμάς.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε οι άνθρωποι που προασπίζονται αυτές τις αξίες —αξίες που θα ήθελα να ήταν παγκόσμιες— να κατακλυστούν από τον ορυμαγδό εθνικιστικών συνθημάτων, που χρησιμοποιούν τον πατριωτισμό σαν όπλο κατά των άλλων. Ο πατριωτισμός δεν είναι πατριωτισμός όταν στρέφεται εναντίον των άλλων.

Η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να είναι η παγκόσμια θετική δύναμη που είναι σήμερα. Η κοινωνία μας, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μας έχουν θεμελιωθεί στην εξωστρέφεια. Θα πρέπει να είμαστε περισσότερο υπερήφανοι γι’ αυτό.

Άλλα μέρη του κόσμου προτιμούν να περιχαρακώνονται και να επιδεικνύουν εσωστρέφεια. Ο απομονωτισμός σημειώνει ανησυχητική πρόοδο σε ολόκληρο τον κόσμο. Όμως, αυτή η συμπεριφορά, αυτός ο απομονωτισμός, δεν είναι ούτε στη φύση μας ούτε προς το συμφέρον μας.

Η δημοκρατία είναι ευρωπαϊκό προϊόν και θα το προστατεύσουμε παντού και με όλες μας τις δυνάμεις.

Ας επιδείξουμε, λοιπόν, το σθένος, την υπομονή και την αποφασιστικότητα που απαιτούν τα μεγάλα εγχειρήματα και τα λαμπρά επιτεύγματα.

Η Ευρώπη εξακολουθεί να συνιστά λαμπρό επίτευγμα, ένα επίτευγμα που έχει ήδη διαγράψει μακρά πορεία και που πρόκειται να διαγράψει εξίσου μακρά πορεία στο μέλλον.

Πολλοί είναι οι δρόμοι που μπορούμε σήμερα να επιλέξουμε να πάρουμε· κάποιοι είναι πιο επιζήμιοι και κάποιοι άλλοι πιο ελπιδοφόροι για το μέλλον.

Όποιον δρόμο και να διαλέξουμε, το πεπρωμένο της Ευρώπης των 27 βρίσκεται στα δικά μας χέρια.

Στα χέρια μας. Ναι. Όμως, είναι πρωτίστως ζήτημα καρδιάς. Καθώς και ζήτημα αξιών, των αξιών που δίνουν πραγματικό νόημα στην υπόσταση των ευρωπαϊκών κρατών.

Δεν απαγγέλλω κάποιο ευρωπαϊκό ποίημα. Περιγράφω μιαν ανάγκη για την ήπειρό μας.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

Διαθέσιμο εδώ.